دفاع مشروع حالتی استثنایی دارد بنابراین بایستی به صورت محدود و در چارچوب شرایط قانونی، مورد استفاده قرار گیرد. شرایط دفاع مشروع را به دو دسته کلی می توان تقسیم نمود: یک دسته شرایطی که مربوط به تهاجم و حمله است و دسته دیگر، شرایطی است که مربوط به دفاع می باشد.

به دفاع بدون ضرورت، دفاع مشروع است و نه ضرورت در خارج از محدوده دفاع مشروع مصداق پیدا می کند. قانونگذار ما ضروری بودن دفاع را در بند سوم ماده 61 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 پیش بینی کرده و مقرر می دارد :" توسل به قوای دولتی، بدون فوت وقت، عملاً ممکن نباشد و یا مداخله قوای مذکور، در رفع تجاوز و خطر موثر واقع نشود." و بند دوم همین ماده اعلام می دارد :"عمل ارتکابی، بیش از حد لازم لازم نباشد. " یعنی عمل به اندازه نیاز و ضرورت باشد.

علاوه بر این، بند ج ماده 627 قانون تعزیرات مصوب 75، مبین این واقیعت است که قانونگذار، اجازه دفاع را تنها زمانی می پذیرد که مدافع، ناچار به انجام دفاع باشد و بر این اساس، این بند از ماده 627 مقرر می دارد :" توسل به قوای دولتی یا هرگونه وسیله آسان تری برای نجات میسر باشد." به نظر می رسد که "هرگونه وسیله آسان تری " شامل استمداد و تقاضای کمک از دیگران، فرار کردن و غیره نیز می شود. دادگاه ها نیز در احکام خود، به این موضوع توجه داشته و دفاع را در صورتی می پذیرند که دفع خطر به طریق دیگر میسر نباشد، 

فهرست  
تحلیل شرایط لازم برای پذیرش مشروعیت دفاع    1
فصل اول : شرایط عمومی دفاع    2
مبحث اول : شرایط مربوط به حمله یا هجوم    2
گفتار اول : تجاوز فعلی یا خطر قریب الوقوع    2
گفتار سوم : غیر قانونی بودن تجاوز و خطر    23
مبحث دوم : شرایط مربوط به واکنش مدافع    34
گفتار اول : ضرورت دفاع    35
گفتار دوم : تناسب دفاع    40
گفتار سوم : عدم دسترسی به قوای تامینی و انتظامی یا موثر واقع نشدن مداخله آنها    52

فصل دوم : شرایط اختصاصی دفاع    55
مبحث اول : شرایط مربوط به دفاع از دیگری    55
گفتار اول : شرایط مربوط به دفاع از نفس دیگری    58
گفتار دوم : شرایط مربوط به دفاع از عرض و ناموس و دیگری    59
گفتار سوم : شرایط مربوط به دفاع از مال دیگری    62
مبحث دوم : شرایط اختصاصی مربوط به دفاع در برابر مامورین در حال انجام وظیفه    64
گفتار اول : خروج مامورین از حدود انجام وظایف قانونی    66
گفتار دوم: وجود خطر برای نفس، عرض و ناموس یا مال    69
گفتار سوم: امکان دفاع در برابر تعرض مأمورین به آزادی تن بر خلاف قانون    69
نتیجه گیری و پیشنهادات    71
فهرست منابع :    72